حجت‌الاسلام روح‌الله روزبهانی از اساتید حوزه علمیه قم بر ضرورت ایجاد دغدغه برای رشد معنوی در انسان تأکید و راه‌های دستیابی به آن را تشریح کرد.

لذت عبادت، محصول معرفت و اخلاص

استاد سطوح عالی حوزه در ابتدا اظهار داشت: عبادت، پرستش، دعا و مناجات از مقوله معنویت است و اگر انسان با معرفت، خشوع و اخلاص به سوی آن‌ها برود، احساس بهجت و لذتی در او ایجاد می‌شود که حاضر نیست آن را با هیچ لذت مادی معاوضه کند.

وی با اشاره به دشواری ظاهری برخی عبادات مانند صدقه‌دادن یا روزه‌گرفتن برای برخی افراد، خاطرنشان کرد: بحث اصلی، «عبادت عارفانه و عاشقانه» است؛ انسان افزون بر رشد مادی، نیازمند رشد معنوی است.

معرفت و ترک گناه، دو شرط اساسی

حجت‌الاسلام روزبهانی با استناد به توصیه امام رضا(ع) مبنی بر لزوم حرکت به سوی رشد توحیدی و معنوی، گفت: شرط اول این رشد، «معرفت» است. انسان با کسب معرفت، از اعمالی مانند صدقه دادن و استغفار لذت می‌برد و روح خود را گسترده‌تر می‌یابد. شرط دوم، «ترک گناه» است. وی هشدار داد: اگر کسی به گناه عادت کند، کمترین جریمه الهی آن است که لذت عبادت را از او می‌گیرد. بنابراین، پرهیز از گناه و حرکت به سوی معرفت، سبب بازگشت و لطف ویژه خداوند به بنده می‌شود.

پلکان رشد معنوی: از اسلام تا یقین

وی سپس به روایتی کلیدی از امام رضا(ع) اشاره کرد که در کتاب کافی آمده است: «الإِیمَانُ فَوْقَ الإِسْلَامِ بِدَرَجَةٍ، وَ التَّقْوَی فَوْقَ الإِیمَانِ بِدَرَجَةٍ، وَ الْیَقِینُ فَوْقَ التَّقْوَی بِدَرَجَةٍ، وَ مَا قُسِمَ فِی النَّاسِ شَیْءٌ أَقَلُّ مِنَ الْیَقِینِ؛ ایمان یک درجه بر اسلام برتری دارد، و تقوا یک درجه بر ایمان برتری دارد، و یقین یک درجه بر تقوا برتری دارد، و چیزی در میان مردم کمتر از یقین تقسیم نشده است».

استاد حوزه با تشریح این روایت، مراحل رشد معنوی را این‌گونه برشمرد:

۱. اسلام (تسلیم ظاهری): پذیرش ظاهری دین.

۲. ایمان (باور قلبی): کسب معرفت و اعتقاد درونی.

۳.تقوا (عمل صالح): ترجمه ایمان به عمل و پرهیزگاری.

۴. یقین (اطمینان کامل): بالاترین مرحله که در میان مردم کمیاب است.

وی تأکید کرد: این مراحل، تشکیکی و دارای درجات مختلف است. ممکن است فردی مؤمن باشد اما تقوای کامل نداشته باشد یا درجه‌ای از یقین را کسب کرده باشد.

نیاز به ایجاد دغدغه معنوی

حجت‌الاسلام روزبهانی در پایان با اشاره به اعمال مستحبی ماه‌های رجب، شعبان و رمضان، گفت: هر فرد به اندازه معرفت و دغدغه‌ای که برای رشد معنوی خود دارد، به سوی انجام این سفارشات می‌رود. کسی که غرق در مادیات و بی‌دغدغه نسبت به معنویت است، هرچقدر هم از فضایل این اعمال برایش گفته شود، اقبالی نشان نمی‌دهد، مگر آنکه معرفت او افزایش یابد یا دغدغه‌ای در او ایجاد شود. وی با تأسف اظهار داشت: چه بسیار مسلمانانی که با ورود ماه رمضان، نه تنها بهره لازم را نمی‌برند، بلکه حتی نسبت به آن بی‌علاقگی نشان می‌دهند.